Cele Zrównoważonego Rozwoju – program dla świata

Czy ludzkość jest w stanie zrealizować najważniejszy plan społeczności międzynarodowej, jakim są Cele Zrównoważonego Rozwoju? Cele te – przyjęte na szczycie ONZ w 2015 r., – wyznaczają kierunek zmian na lata 2015-2030.

Cele Zrównoważonego Rozwoju - SDGs

Osiągnięcie celów rozwojowych nie jest oczywiste. Pomimo kilkuletniego procesu negocjacji nowych celów, opartych na doświadczeniach z wdrażania Milenijnych Celów Rozwoju (2000-2015), nie jest pewne, czy poszczególne kraje są w stanie wywiązać się z nowych zobowiązań. Pomimo przyjęcia CZR przez ONZ – czyli grono najbardziej reprezentatywne w skali światowej, na poziomie głów państw [1] – nie ma pewności, że deklaracje poparcia celów wspólnoty międzynarodowej zostaną faktycznie zrealizowane.

Trzy raporty z realizacji CZR opublikowane przez ONZ w 2017 r. sygnalizują trudności już w pierwszych latach realizacji. Sekretarz Generalny ONZ wskazuje2: „Wdrażanie rozpoczęło się, a zegar tyka. Ten raport pokazuje, że poziom postępu w wielu obszarach jest znacznie wolniejszy niż potrzeba, aby osiągnąć cele do 2030 roku”.

Niewątpliwie powodem troski może być brak wpływu celów społeczności międzynarodowej na bieżącą debatę publiczną, zarówno w Polsce, jak i w innych krajach Europy. W mediach, publikacjach naukowych, wydawnictwach think-tanków czy wystąpieniach polityków nieczęsto słyszymy o Celach Zrównoważonego Rozwoju. Główne osie decyzji o zaangażowaniu międzynarodowym leżą gdzie indziej.

Cytując publikację Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych [3]:

Przyjęcie nowych celów nie oznacza, że współpraca rozwojowa będzie przebiegać bez problemów. Kryzys finansowy i oszczędności w Europie i USA wymusiły znaczące cięcia w budżetach wielu państw środków na pomoc rozwojową. Unia Europejska – z finansowaniem rozwoju na poziomie zbiorczym 0,42% dochodu narodowego brutto (DNB) – nie wypełniła zobowiązań z Monterrey, z 2002r.,wydawania na ten cel 0,7% DNB, a wiele krajów członków OECD zanotowało jeszcze gorsze wyniki (np. USA – 0,19%, Słowacja – 0,08%). Pojawienie się nowych donatorów (zarówno wschodzących gospodarek, jak Chiny czy Indie, jak i prywatnych fundacji czy funduszy powierniczych), stosujących różne standardy i zasady pomocy, jeszcze bardziej komplikuje międzynarodowy system współpracy, utrudnia koordynację działań i podnosi koszty transakcyjne. Na tym zatłoczonym rynku rozwojowym ściślejsze związki między pomocą a biznesem i polityką klimatyczną stwarzają zagrożenie dla jakości i wysokości ODA oraz powodują przesuwanie środków z walki z ubóstwem na walkę ze zmianami klimatu. Istnienie 17 (zamiast 8) celów i prawie 180 zadań może być niełatwe do zrozumienia i utrudniać mobilizację powszechnego poparcia, a także ocenę postępów. Zmniejszenie roli ODA w stosunku do innych źródeł finansowania może prowadzić do erozji współpracy rozwojowej jako takiej i dalszego zmniejszania funduszy dla krajów rozwijających się.

Opisana powyżej sytuacja nie unieważnia przyczyn sformułowania perspektywy praw człowieka w rozwoju czy innych postulatów organizacji społeczeństwa obywatelskiego z krajów globalnej Północy i Południa. Postulaty te, odnoszące się do różnych przyczyn ubóstwa i skrajnych nierówności na świecie, odwołują się do praw osób dotkniętych poszczególnymi problemami: niesprawiedliwych relacji handlowych (umowy handlowo-inwestycyjne czy WTO), unikania podatków przez korporacje (a więc uszczuplenia środków dla ludności najuboższej), utowarowienia żywności, spekulacji cenami żywności i zawłaszczania ziemi (których ofiarami bywają najczęściej drobni rolnicy i rolniczki w krajach globalnego Południa), zadłużenia krajów rozwijających się, czy też rabunkowej eksploatacji surowców i złych warunków pracy w fabrykach produkujących towary na rynek krajów bogatszych. Współpraca rozwojowa nie zrealizuje w pełni swoich celów, gdy nie będzie kierowała się perspektywą praw człowieka.

Na przykład, drobni rolnicy – stanowiący większość rolników na świecie i produkujący 70% żywności spożywanej przez ludzi – dalej będą buntować się przeciw niekorzystnym warunkom i walczyć o realizację ich praw. Uzyskują w tym poparcie coraz szerszych kręgów konsumentów w krajach globalnej Północy, którzy z zaniepokojeniem obserwują wahania cen produktów spożywczych (np. przypadek masła w Polsce) i obniżającą się jakość żywności (pomimo formalnego spełniania standardów jakości). Chociaż inicjatywy konsumentów takie jak kooperatywy spożywcze pozostają zjawiskiem niszowym, co innego można powiedzieć o rosnącej w Europie produkcji i konsumpcji żywności ekologicznej. Europa jest w tym zakresie liderem w skali globalnej, a rolnictwo ekologiczne rozwija się również w Polsce.

Coraz większa świadomość społeczna powyższych zagadnień może być impulsem do przemyślenia na nowo roli praw człowieka we współpracy rozwojowej. Nie należy spodziewać się w tym zakresie gwałtownych zmian, lecz raczej stopniowego wzrostu zainteresowania społeczeństwa, które z czasem może osiągnąć masę krytyczną.

Cele Zrównoważonego Rozwoju zawierają wiele cennych postulatów. Zasadniczą rolę mają do odegrania zwykli obywatele i obywatelki, którzy będą wymagać od decydentów realizacji CZR i jednocześnie doceniać ich wysiłki, gdy faktycznie owocują one pozytywnymi zmianami.

Cel 17 [SDGs]Z punktu widzenia Polski, kraju, który może odgrywać znaczącą rolę na forum Unii Europejskiej, szczególnie ważnym wyzwaniem jest wkład w realizację Celu 17: Wzmocnić środki wdrażania i ożywić globalne partnerstwo na rzecz zrównoważonego rozwoju [4].

Stanowisko Polski w UE mogłoby wnieść ważny wkład w poprawę polityk UE mających wpływ na sytuację krajów globalnego Południa.

W obszarze zainteresowań IGO znajdują się przede wszystkim następujące zadania:

  • Zwiększyć mobilizację krajowych środków, w tym poprzez międzynarodowe wsparcie na rzecz krajów rozwijających się, by poprawić krajową zdolność poboru podatków i innych przychodów.
  • W pełni wdrożyć zobowiązania krajów rozwiniętych do przekazania oficjalnej pomocy rozwojowej (ODA), w tym zobowiązanie podjęte przez wiele krajów rozwiniętych do osiągnięcia poziomu oficjalnej pomocy rozwojowej w wysokości 0,7% dochodu narodowego brutto (0,7% ODA/GNI) na rzecz krajów rozwijających się i 0,15-0,20% ODA/GNI dla krajów najmniej rozwiniętych; zachęca się państwa-donatorów ODA do rozważenia ustanowienia celu co najmniej 0,20% ODA/GNI dla krajów najmniej rozwiniętych.
  • Pomóc krajom rozwijającym się w osiągnięciu długoterminowej zdolności do spłaty długu poprzez skoordynowane polityki ukierunkowane na wsparcie finansowania dłużnego, redukcję zadłużenia oraz restrukturyzację długu, zgodnie z warunkami krajowymi; zająć się kwestią zadłużenia zewnętrznego ubogich krajów o wysokim zadłużeniu by zredukować sytuacje kryzysowe pod względem zadłużenia.
  • Zwiększyć międzynarodowe wsparcie na rzecz wdrażania efektywnej i ukierunkowanej budowy potencjału, by wesprzeć narodowe plany realizacji wszystkich Celów Zrównoważonego Rozwoju w krajach rozwijających się, w tym poprzez współpracę Północ – Południe, Południe – Południe oraz współpracę trójstronną.
  • Promować powszechny, oparty na zasadach, otwarty, niedyskryminujący i sprawiedliwy wielostronny system handlowy w ramach Światowej Organizacji Handlu, w tym poprzez rezultaty negocjacji Agendy Rozwoju z Doha.

 

Platforma o CZR po polsku

Polecamy platformę internetową o Celach Zrównoważonego Rozwoju, na której można m.in. zapoznać się w j. polskim z poszczególnymi celami oraz znaleźć materiały polskich organizacji pozarządowych:

www.un.org.pl

 

Przypisy:

 

[1] Por. Przemówienie Prezydenta RP na szczycie ONZ dot. CZR w 2015 r. oraz przemówienie Prezydenta RP podczas 71. sesji ZO ONZ w 2016 r. oraz wystąpienie Prezydenta RP podczas 72. Sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w 2017 r.

[2] Por. The Sustainable Development Goals Report 2017, wstęp

[3] Por. Patryk Kugiel, Cele zrównoważonego rozwoju: nowa agenda pomocy międzynarodowej po 2015 r., PISM, 2015

[4] Por. ONZ, Cel 17: Wzmocnić środki wdrażania i ożywić globalne partnerstwo na rzecz zrównoważonego rozwoju

Przeczytaj artykuły o podobnej tematyce:

,