10 lat po upadku amerykańskiego banku inwestycyjnego Lehman Brothers świat jest bardziej zadłużony niż był w 2009 r. tj. w szczytowym momencie kryzysu finansowego.

Eurodad, europejska sieć ds. zadłużenia i rozwoju, do której należy m.in. Instytut Globalnej Odpowiedzialności (IGO), wydała 10 września br. następujący komunikat.

10 lat po upadku amerykańskiego banku inwestycyjnego Lehman Brothers (15.09.2008 r.) świat jest bardziej zadłużony niż był w 2009 r. tj. w szczytowym momencie kryzysu finansowego. Skutki tej sytuacji uderzyły mocno w kraje globalnego Południa (kraje rozwijające się).

Światowe zadłużenie osiągnęło w 2016 r. najwyższy poziom 164 bilionów dolarów, czyli 225 procent światowego PKB. W najbogatszych gospodarkach stosunek zadłużenia do PKB ustabilizował się po 2012 r. na poziomie nienotowanym od drugiej wojny światowej (ponad 105 procent PKB).

Następstwa kryzysu finansowego uderzają również w kraje rozwijające się.

Bodo Ellmers, szef ds. polityki ekonomicznej w Eurodad (europejskiej sieci ds. zadłużenia i rozwoju) powiedział: – 10 lat po upadku Lehman Brothers jesteśmy w większym kryzysie zadłużenia publicznego niż kiedykolwiek wcześniej. Co gorsza, kryzys dotyka globalne Południe. Kryzys ten nie został spowodowany przez kraje ubogie lecz jako efekt uboczny problemu braku odpowiednich regulacji sektora finansowego w Europie i Stanach Zjednoczonych.

Dane Międzynarodowego Funduszu Walutowego pokazują, że:

• w gospodarkach wschodzących i krajach o średnim poziomie dochodów, stosunek zadłużenia do PKB w 2017 r. wyniósł prawie 50 procent (tj. poziom zarejestrowanych wcześniej tylko w latach osiemdziesiątych XX w. w czasie kryzysu zadłużenia) i będzie dalej wzrastał;
• w krajach rozwijających się o niskim dochodzie średni stosunek zadłużenia do PKB w 2017 r. przekroczył 40 procent, czyli wzrósł ponad 10 punktów procentowych od 2012r. i średniookresowo nie przewiduje się jego znacznego zmniejszenia.

Kraje globalnego Południa początkowo były w stanie obronić się przed kryzysem. Jednak środki zaradcze podjęte przez rządy europejskie i Stanów Zjednoczonych oraz przez banki centralne sieją chaos i pogłębiają światowy kryzys finansowy, który dotknął wcześniej wiele społeczeństw krajów bogatszych – krajów globalnej Północy.

Argentyna i Turcja są ostatnimi z krajów dotkniętych niestabilnością przepływów spekulacyjnego kapitału, która prowadzonej przez amerykańską Rezerwę Federalną i Europejski Bank Centralny.

Według Międzynarodowego Funduszu Walutowego, tylko co piąty kraj o niskich dochodach nie jest zagrożony popadnięciem w kryzys zadłużenia. Poziom zadłużenia państw ubogich gwałtownie wzrósł z powodu tego, że inwestorzy z krajów bogatych najpierw zaczęli poszukiwać okazji do – obarczonych wysokim ryzykiem – szybkich zysków w krajach globalnego Południa, a teraz wycofują się z tych krajów.

Polityka luzowania ilościowego miała pomóc bankom europejskim w udzielaniu pożyczek europejskim firmom i konsumentom. Jednak w obliczu braku kontroli kapitału duża część pieniędzy znalazła się w krajach biedniejszych, gdzie można było uzyskać większe zyski z ryzykownych inwestycji.

– Obecnie, gdy System Rezerwy Federalnej i Europejski Bank Centralny stopniowo wygaszają poluzowanie polityki pieniężnej, a stopy procentowe rosną, spekulanci zabierają pieniądze z krajów ubogich z powrotem do Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej. Kraje rozwijające się nie są w stanie wykupić wszystkich obligacji i spłacić długów zaciągniętych w ciągu ostatniej dekady – powiedział Ellmers.

– Szereg krajów, takich jak Argentyna i Ghana, musiało już zgłosić się po pożyczki z Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), aby uniknąć niewypłacalności z powodu kredytów zaciągniętych u prywatnych wierzycieli. W tej sytuacji MFW ponownie zaleca krajom takim jak Argentyna, aby w zamian za pożyczki dokonały cięć wydatków publicznych, szczególnie dotkliwych dla osób ubogich.

Eurodad apeluje o wprowadzenie kontroli kapitału w celu ograniczenia niestabilności przepływu kapitału i ukrócenia procederu spekulacją zadłużeniem krajów globalnego Południa oraz o restrukturyzację zadłużenia niezrównoważonego.

– Spekulanci osiągnęli zyski z inwestycji o wysokim ryzyku, które przynosiły w skali roku 10 procent i więcej. Teraz więc spekulanci muszą dołożyć się do rozwiązania problemu. – powiedział Ellmers. – Duża część zadłużenia krajów rozwijających się musi zostać umorzona. Jest to jedyne sprawiedliwe i zrównoważone rozwiązanie. W dłuższym rozrachunku potrzebujemy forum rozwiązywania problemów zadłużenia, które będzie gwarantem, że kryzysy zadłużenia krajów rozwijających się będą rozwiązywane sprawnie, w sposób sprawiedliwy i zrównoważony, bez negatywnej presji na podstawowe usługi społeczne i możliwość realizacji celów rozwojowych krajów ubogich.

Eurodad jest częścią koalicji Change Finance (Zmienić Finanse), która organizuje ogólnoświatową akcję w dniu 15 września. Organizatorzy akcji opowiadają się za wyegzekwowaniem odpowiedzialności od sektora finansowego i apelują do rządów o uregulowanie tego sektora.

Instytut Globalnej Odpowiedzialności (IGO) jest organizacją społeczeństwa obywatelskiego działającą na rzecz globalnej sprawiedliwości społecznej w Polsce. Jest również organizacją członkowską sieci Eurodad oraz bierze udział w kampanii Change Finance w Polsce.

Więcej informacji o koalicji Change Finance i planowanych akcjach znajduje się pod adresem  changefinance.org.

Kontakt dla mediów w Brukseli:
Julia Ravenscroft: [email protected]/ +32 2 893 0854 or +32 486 356 814.

Przypisy:

*Wszystkie dane podane za IMF Fiscal Monitor 2018.

Eurodad (European Network on Debt and Development) to sieć 47 organizacji społeczeństwa obywatelskiego z 20 krajów Europy. Eurodad działa na rzecz transformacyjnych lecz konkretnych zmian w zakresie polityki, instytucji i struktur światowych i europejskich, aby tworzyły one system finansowy i gospodarczy zarządzany w sposób demokratyczny i zrównoważony pod względem środowiskowym, który doprowadzi do eliminacji ubóstwa i realizacji praw człowieka dla wszystkich ludzi na świecie.