Komisja Europejska i Stany Zjednoczone od czerwca 2013 roku prowadzą negocjacje w sprawie umowy o wolnym handlu i inwestycjach (TTIP, ang. Transatlantic Trade and Investement Partnership), a zakrojona na podobną skalę umowa między Unią Europejską i Kanadą (CETA, ang. Comprehensive Economic and Trade Agreement), gotowa od września 2014 roku, oczekuje na tłumaczenia, a następnie ratyfikację Rady Unii Europejskiej i Parlamentu Europejskiego.
W publikacji pt. „TTIP i CETA: Zamach na zrównoważone rolnictwo” przedstawiamy szczegółowe analizy możliwego wpływu obu umów na kwestie jakości żywności, praw konsumenckich jak i sytuację producentek i producentów rolnych, zwłaszcza tych prowadzących zrównoważone gospodarstwa.
Pierwszej z nich dokonało niemieckie Stowarzyszenie AbL (niem. Arbeitsgemeinschaft bäuerliche Landwirtschaft – Stowarzyszenie Rolników Chłopskich), które jest współzałożycielem i aktywnym uczestnikiem ogólnonarodowego sojuszu „TTIP Unfairhandelbar”. AbL zwraca uwagę na te postanowienia umów o wolnym handlu, które mogą się odbić negatywnie na sytuacji zrównoważonego rolnictwa, chociaż dotyczą go w nie zawsze oczywisty sposób. Przede wszystkim chodzi tu o system ochrony inwestorów – arbitraż do rozstrzygania sporów inwestor-przeciw-państwu (ISDS, ang. Investor State Dispute Settlement ) oraz planowaną współpracę regulacyjną. AbL przedstawia też rekomendacje dla negocjatorów, wskazując te elementy umów, które szczególnie dotkliwe mogą odbić się na sytuacji drobnego rolnictwa, w tym kwestię Oznaczeń Geograficznych, promujących produkty tradycyjne i regionalne.
W drugiej analizie Dorota Metera, ekspertka Zielonego Instytutu, zwraca z kolei uwagę na różnice w modelu wsi i produkcji rolnej po obu stronach Atlantyku. Tradycyjne rodzinne gospodarstwa wciąż stanowią istotną część rolniczego krajobrazu Europy, podczas gdy w Stanach wyraźnie dominują uprawy i hodowle wielkoobszarowe i wysoko uprzemysłowione. Różni nas też „zasada ostrożności”, która każe europejskim producentom wykazywać bezpieczność wprowadzanych do obrotu produktów spożywczych, podczas gdy w USA to władze muszą udowodnić, że jakaś substancja jest szkodliwa by móc wycofać ją z rynku. Ta różnica objawia się m. in. liczbą substancji zakazanych na naszym kontynencie a dozwolonych w Ameryce. Ekspertka omawia szczegółowo różnice w regulacjach dotyczące produkcji żywności, stosowania pestycydów, hormonów i antybiotyków a także żywności GMO. Metera przestrzega rodzimych rolników i konsumentów przed zalewem taniej niskiej jakości żywności amerykańskiej, dotychczas powstrzymywanym przez bariery celne i poza-taryfowe, które to TTIP ma znieść.
Trzecią część publikacji stanowi ekonomiczna analiza możliwego wpływu utworzenia transatlantyckiej strefy wolnego handlu na polskie rolnictwo, wykonana na zlecenie polskiego Ministerstwa Gospodarki przez Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur (IBRKK). Jak czytamy „rokowania w sprawie umowy TTIP są z jednej strony szansą dla obydwu gospodarek, w tym sektorów (rynków) rolno-żywnościowych na skutek ewentualnej liberalizacji w handlu zagranicznym. Z drugiej jednak strony nie można pozwolić na ryzykowne decyzje liberalizacyjne, które szkodziłyby bezpośrednio przede wszystkim podmiotom rynku rolno-żywnościowego, czyli unijnym konsumentom żywności, ale również oddziaływałyby niekorzystnie w ogóle na aspekty społeczno-historyczne i ekologiczne unijnego sektora rolno-żywnościowego”.
Zamieszczamy także kilka przykładów pozwów ISDS, wniesionych przez zagranicznych inwestorów przeciwko państwom, usiłującym regulować rynek rolny bądź chronić zdrowie publiczne. Wzmocnienie tego mechanizmu, często pomijane w analizach przez zwolenników TTIP i CETA, jest bowiem jednym z najpoważniejszych zagrożeń, jakie niosą ze sobą umowy o wolnym handlu i inwestycjach dla zrównoważonego i konwencjonalnego rolnictwa po obu stronach Atlantyku. Bardzo ważne jest też wskazanie wpływu, jaki ten mechanizm ma na kraje globalnego Południa.
Wierzymy, że ta publikacja pozwoli Państwu na wyrobienie sobie własnej opinii na temat możliwych skutków decyzji, które za zamkniętymi drzwiami mają wkrótce zapaść w Brukseli.
Publikacja „TTIP i CETA – Zamach na zrównoważone rolnictwo. Jak umowy TTIP i CETA mogą
wpłynąć na sytuację rolniczek i rolników oraz prawa konsumenckie” do pobrania.
