500 organizacji społeczeństwa obywatelskiego i pracowników naukowych wystosowało list otwarty przed dorocznymi spotkaniami Międzynarodowego Funduszu Walutowego i Banku Światowego.
List otwarty do Międzynarodowego Funduszu Walutowego
My, niżej podpisani, wzywamy Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) do zaprzestania promowania na całym świecie polityki oszczędnościowej, a zamiast tego do popierania programów na rzecz równości płci, zmniejszania niesprawiedliwości społecznej oraz na rzecz rozwiązań zdecydowanie stawiających na pierwszym miejscu dobro ludzi i całej planety.
Jako osoby, którym zależy na zdolności rządów państw do kierowania się prawami człowieka i do coraz lepszego realizowania Celów Zrównoważonego Rozwoju, wyrażamy najwyższe zaniepokojenie postulatem MFW skierowanym do państw, aby powrócić do surowego kursu oszczędności od razu po zakończeniu aktualnego kryzysu. Obecna pandemia obnażyła śmiertelne skutki systematycznie słabnących inwestycji w służbę zdrowia, edukację i ochronę społeczną, które to skutki najbardziej dotkliwie odczuły grupy marginalizowane, w tym kobiety, ludzie starsi, mniejszości rasowe i etniczne, pracownicy bez umów o pracę i rodziny o niskich dochodach. Kryzys ten rzucił również światło na zmniejszanie się klas średnich i na powiększającą się przepaść pomiędzy zamożnością a ubóstwem.
MFW wielokrotnie mówił o potrzebie ożywienia gospodarczego w duchu sprawiedliwości i ekologii. Wspominał o tym, że nierówność ekonomiczna i nierówność płci, zmiany klimatu, a także złe zarządzanie mogą osłabić rozwój i zagrozić stabilizacji. W ostatnich latach, wydał wytyczne operacyjne dla pracowników na temat włączania analiz dotyczących nierówności ekonomicznej i nierówności płci do ich działań oraz zaaprobował makroekonomiczne ramy dla wydatków socjalnych. Wszystko to mogłoby sugerować, że Międzynarodowy Fundusz Walutowy jest gotów wykorzystać swój wpływ i autorytet do wspierania państw w zmniejszaniu nierówności.
Tymczasem, pomimo tej retoryki i własnych ostrzeżeń co do pogłębiających się nierówności, MFW już w ostatnich kilku miesiącach rozpoczął zamykanie państw w nowych programach pożyczkowych, warunkowanych wdrożeniem długoterminowych oszczędności. Oprócz warunków stawianych w tych najnowszych programach, zauważamy, że znaczna liczba pakietów finansowania nadzwyczajnego MFW z powodu COVID-19 zawiera sformułowania promujące konsolidację fiskalną na etapie wychodzenia z kryzysu. A ponieważ rządy z trudem wywiązują się ze zwiększonych kosztów obsługi zadłużenia i można spodziewać się, że w najbliższych latach nadal będą potrzebowały nadzwyczajnych poziomów zewnętrznego finansowania, programy pożyczkowe MFW – i towarzyszące im warunki – będą odgrywały bardzo ważną rolę w kształtowaniu krajobrazu gospodarczego i społecznego po ustaniu pandemii.
Oszczędności wynikające z konsolidacji fiskalnej jedynie zwiększą ubóstwo i nierówności oraz będą zagrażały realizowaniu praw gospodarczych i społecznych. Potwierdzają to własne badania MFW. Wiele razy nieelastyczna i szybka konsolidacja fiskalna uwarunkowana programami MFW oznaczała drastyczne cięcia w nakładach na służbę zdrowia i edukację, utratę wypracowanych emerytur i ochron socjalnych, zamrożenie płac w sektorze publicznym, zwolnienia i zwiększenie obciążeń związanych z bezpłatną opieką zdrowotną i socjalną. We wszystkich przypadkach, ciężar reform ponoszą osoby należące do najbardziej zagrożonych grup społecznych, a korzystają na nich członkowie elit, duże korporacje i wierzyciele. Pomijając skutki bezpośrednie, konsolidacja fiskalna nie zapewnia ożywienia gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy, a jej szybkie wdrożenie może, paradoksalnie, pogłębić zapaść. Nie ułatwi ona również sprawiedliwego przejścia do gospodarki bardziej odpornej na zmiany klimatu.
Zamiast cięć podyktowanych oszczędnością, niezbędne jest stworzenie przestrzeni fiskalnej i zapewnienie rządom państw czasu, elastyczności i wsparcia, aby mogły wypracować trwałe, sprzyjające integracji społecznej i sprawiedliwe ożywienie gospodarcze. Potrzebne są natychmiastowe i pilne działania w celu wzmocnienia kondycji finansowej państw poprzez dotacje i inne sposoby finansowania na warunkach bardzo preferencyjnych, wspieranie umarzania i restrukturyzacji zadłużenia oraz wydanie nowego pakietu specjalnych praw ciągnienia (SDR). Niezależnie od tego, średnio- i długoterminowe działania naprawcze powinny nadal zakładać dalszą przestrzeń fiskalną i związaną z tworzeniem przepisów, która to przestrzeń pozwalałaby na zwiększanie, a nie na zmniejszanie wydatków socjalnych oraz na progresywną politykę podatkową, w ramach której gromadzi się wystarczającą ilość przychodów i sprawiedliwie redystrybuuje dobra.
Oznacza to systematyczną ocenę wpływu reform polityki fiskalnej na nierówność płci i nierówność ekonomiczną oraz odrzucanie reform, które niosą negatywne skutki społeczne. Oznacza to negocjowanie umów w sposób przejrzysty, z udziałem różnych zainteresowanych stron, w tym społeczeństwa obywatelskiego, w ramach krajowego dialogu społecznego. Oznacza to rekomendowanie i promowanie stopniowych reform podatkowych (takich jak wprowadzenie podatku od majątku i od nadwyżki zysków dużych korporacji), konstruktywne zwalczanie uchylania się od płacenia podatków czy unikania opodatkowania i przeciwdziałanie nielegalnym przepływom finansowym. Ponadto, oznacza to systematyczne wspieranie rządów państw w restrukturyzacji ich zadłużenia, tak aby mogły w pierwszej kolejności inwestować w usługi publiczne wysokiej jakości.
Gospodarka światowa znajduje się na rozdrożu pomiędzy perspektywą kolejnych dekad surowej polityki oszczędnościowej i kryzysów spowodowanych zadłużeniem a perspektywą przyjęcia ram makroekonomicznych zgodnych ze zwalczaniem nierówności, dążeniem do sprawiedliwości klimatycznej, realizowaniem praw człowieka i osiąganiem Celów Zrównoważonego Rozwoju. Przed dorocznymi posiedzeniami Międzynarodowego Funduszu Walutowego w roku 2020, wzywamy MFW do odżegnania się od błędów z przeszłości i do zamknięcia raz na zawsze mrocznego rozdziału narzucania polityki oszczędnościowej na warunkach dyktowanych MFW.
Pełna lista sygnatariuszy znajduje się w innych wersjach językowych tego listu: angielski, francuski, hiszpański, arabski.
Aktualizacja w pigułce: W mediach społecznościowych: Skondensowane podsumowanie dorocznego spotkania Banku Światowego i Międzynarodowego Funduszu Walutowego – w kilku wpisach na Twitterze.
