Sprawiedliwość podatkowa (ang. tax justice) nie jest jedyną, ale bez wątpienie jedną z najważniejszych i najgłośniejszych dziś sprzeczności we współpracy na rzecz rozwoju. Jakiż bowiem sens w zwiększaniu środków na pomoc gdy w tym samym czasie międzynarodowe korporacje legalnie (!) unikają płacenia podatków w krajach ubogich? Eksperci Banku Światowego szacują, że odpływ kapitału za granicę z krajów rozwijających się może wynosić nawet 1,3 biliona dolarów rocznie. Według brytyjskiej organizacji ChristianAid kraje rozwijające się co rok tracą aż 160 miliardów USD z powodu unikania podatków przez międzynarodowe korporacje. Jest to więcej niż cała Oficjalna Pomoc Rozwojowa przekazana przez kraje OECD w 2012 roku.
 
Co nie działa w obecnym globalnym systemie podatkowym?
 
Większa część z 160 miliardów USD która rok w rok ‘odpływa’ z krajów najbiedniejszych trafia do tzw. „rajów podatkowych” tudzież specjalnych jurysdykcji prawnych o bardzo łagodnym reżimie fiskalnym. Duża część z ww. pieniędzy odprowadzana jest przez międzynarodowe korporacje dzięki praktyce eksportowania kapitału (ang. transfer pricing) ułatwiającej legalne unikanie jak również uciekanie od płacenia podatków. Dla przykładu: dwie powiązane ze sobą firmy (np. Google Uganda i Google Luksemburg) mogą ustalać między sobą cenę tak, by jak najwygodniej dla siebie zaniżyć kwotę odprowadzanego podatku. Jak największą część zysków rejestruje się wtedy miejscach gdzie regulacje podatkowe są bardzo liberalne, lub w ogóle ich nie ma. Poważna część tak działających firm zarejestrowana jest w Europie. W Europie ulokowanych jest także wiele “rajów podatkowych” – dla przykładu: Londyn, Luksemburg, Monako czy Szwajcaria.
 
Choć sprawiedliwość podatkowa, a raczej jej brak, najboleśniej uderza w kraje najbiedniejsze, sprawa ta dotyczy także krajów bogatszej Północy, w tym Polski. Na nieodpowiedzialnym, choć zgodnym z prawem zachowaniu korporacji tracą wszyscy! Dla przykładu Gazeta Wyborcza w artykule z 13 czerwca 2013 donosi, że przy blisko 2 miliardowym zysku Google i Apple zapłaciły w Polsce niewiele ponad, odpowiednio, 1,1 mln i 3,6 mln złotych podatku. Na pytanie dlaczego tak się dzieje odpowiedź jest dość skomplikowana, choć w gruncie rzeczy prosta. Z jednej strony jest to brak wiążących regulacji podatkowych na skalę globalną, z drugiej – fakt, że polityki podatkowe, przede wszystkim w krajach rozwijających się, są pod dużym wpływem międzynarodowych instytucji finansowych (takich jak np. Międzynarodowy Fundusz Walutowy) nierzadko będąc też warunkiem udzielanych im pożyczek i grantów. Tajemnicą żadną nie jest, że niskie podatki łatwiej i szybciej przyciągają inwestorów z zagranicy. Nie oznacza to jednak więcej dobrej i godnej pracy dla ludzi, ani więcej pieniędzy dla rządów na walkę z ubóstwem. Zbyt często konkurencja podatkowa pomiędzy krajami zamienia się bowiem w tzw. „wyścig na dno” tzn. stałe pomniejszanie się funduszy i świadczeń publicznych, co najboleśniej uderza w najbiedniejszych, kobiety i dzieci.
 
Co dalej?
 
Konieczność stworzenia bardziej sprawiedliwego systemu podatkowego w skali globalnej została już dostrzeżona przez decydentów i instytucje międzynarodowe. Sprawiedliwość podatkowa będzie prawdopodobnie jednym z filarów nowej wizji która zastąpi Milenijne Cele Rozwoju po roku 2015. Także w wyniku lobbingu i kampanii prowadzonych przez organizacje i grupy obywatelskie na całym świecie najbogatsze kraje skupione w tzw. Grupie G8, pracują obecnie nad zaostrzeniem regulacji dot. płacenia podatków przez międzynarodowe korporacje, w tym nad usprawnieniem systemu wymiany informacji o rzeczywistych właścicielach firm unikających podatków i ich zagranicznych przedstawicielstwach (ang. beneficial owership).
 
Redukcja odpływu kapitału za granicę z krajów rozwijających się oraz likwidacja „rajów podatkowych” to kluczowe elementy w zwalczaniu nieetycznego i nieodpowiedzialnego zachowania korporacji. W IGO wierzymy, że kraje Południa, tak jak i globalnej Północy, maja prawo i obowiązek mobilizowania środków finansowych ze sprawiedliwych podatków. W przypadku krajów najbiedniejszych podatki to także wiarygodna i możliwa alternatywa dla pomocy rozwojowej; alternatywa, która nie uzależnia, jest regularna, przewidywalna, nie stawiająca warunków politycznych i ekonomicznych.
 
IGO wspólnie z organizacjami partnerskimi skupionymi w Europejskiej sieci EURODAD angażuje się na rzecz sprawiedliwego opodatkowania korporacji, i ukrócenia rajów podatkowych. W latach 2013-2016 prowadzić będziemy regularne działania informacyjne i rzecznicze tak, by temat sprawiedliwości podatkowej i odpływu kapitału z krajów najbiedniejszych znalazł się na politycznej agendzie Polskiego rządu i Unii Europejskiej.